Stomatologia Współczesna
nr 5-6, 2023
TREŚĆ
PRACE NAUKOWO-BADAWCZE
STOMATOLOGIA WIEKU ROZWOJOWEGO
Potrzeby lecznicze dzieci w wieku 3-7 lat w Polsce na podstawie „Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2016-2020”
Dorota Olczak-Kowalczyk
MEDYCYNA HOLISTYCZNA
Współpraca stomatologa i laryngologa w leczeniu zmian zapalnych zatok szczękowych
Katarzyna Kolary-Siekierska, Bartosz Siekierski, Jarosław Miłoński
PERIODONTOLOGIA
Stan tkanek przyzębia a otyłość u pacjentów ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 2
Małgorzata Wyszyńska-Pomian, Ewa Grabowska, Bernadetta Kałuża, Edward Franek, Renata Górska
PRACE KAZUISTYCZNE
PERIODONTOLOGIA
Implantacja z natychmiastowym obciążeniem wraz z kompensacyjną augmentacją tkanek twardych i miękkich w odcinku estetycznym – opis przypadku
Olga Petruszka, Paweł Aleksandrowicz, Kamila Burda, Joanna Wysokińska-Miszczuk
PRACE PRZEGLĄDOWE
EPIGENETYKA
Krótki przegląd modyfikacji epigenetycznych w przewlekłym zapaleniu przyzębia
Monika Puzianowska-Kuźnicka, Alina Kuryłowicz
PROTETYKA
Metody retrakcji dziąsła – przegląd piśmiennictwa
Anna Gawor, Adrian Kaczmarek, Krzysztof Zieliński, Jacek Żurek, Wojciech Niemczyk
DIAGNOSTYKA
Wykorzystanie badań MR, USG, CBCT w diagnostyce zaburzeń skroniowo-żuchwowych – przegląd piśmiennictwa
Marta Gruchała
STOMATOLOGIA ESTETYCZNA
Wybielanie zębów żywych – aktualne metody
Patryk Salachna, Natalia Winnik, Anna Zawilska
MEDYCYNA STYLU ŻYCIA
Zdrowotna harmonia: związki między stylem życia, prewencją chorób i dobrostanem jamy ustnej
Jacek J. Pruszyński, Inga Włodarczyk-Pruszyńska, Irena Padzińska-Pruszyńska
ETYKA LEKARSKA
Proto-kodeksy etyki lekarskiej: Statuta Moralia Collegii Regalis Medicorum Londinensium (1722)
Adam Skowron
INFORMACJE ZAWODOWE
STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA
Próchnica korzenia – wyzwania, zalecenia praktyczne dla lekarzy klinicystów
Falk Schwendicke
Streszczenia artykułów
8-12 Praca naukowo-badawcza
Dorota Olczak-Kowalczyk
Potrzeby lecznicze dzieci w wieku 3-7 lat w Polsce na podstawie „Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2016-2020”
Treatment needs of children aged 3-7 years in Poland based on “Monitoring the oral health of the Polish population in 2016-2020”
Słowa kluczowe: próchnica wczesnego dzieciństwa, potrzeby leczenia stomatologicznego, leczenie endodontyczne, ekstrakcja zęba
Key words: early childhood caries, dental treatment needs, endodontic treatment, tooth extraction
Streszczenie
Badania epidemiologiczne prowadzone na terenie Polski umożliwiają ocenę stanu zdrowia jamy ustnej i potrzeb leczniczych i planowanie opieki stomatologicznej. Duże zaniedbania leczenia próchnicy występują w okresie uzębienia mlecznego.
Celem pracy była analiza danych uzyskanych w ramach realizacji programu ministra zdrowia pt. „Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2016-2020” dotyczących potrzeb w zakresie leczenia próchnicy i jej powikłań u dzieci w wieku 3-7 lat.
Materiał i metody. Analizie poddano dane z badań klinicznych 5 429 dzieci (3015 mieszkańców miast) badanych w latach 2016-2019 w Polsce, dotyczących potrzeb wykonania wypełnień o różnej wielkości, leczenia endodontycznego i ekstrakcji zęba, oraz potrzeb profilaktyki lub rutynowego leczenia, szybkiego i natychmiastowego/pilnego leczenia z powodu bólu lub infekcji. Porównania statystyczne między miastem i wsią przeprowadzono z użyciem testu chi-kwadrat. Przyjęto poziom istotności ≤ 0,05.
Wyniki. Brak potrzeb leczniczych występował u 13,3-25,2% dzieci. Największy wzrost potrzeb w zakresie natychmiastowego leczenia z powodu bólu lub infekcji obserwowano w okresie od 3 do 5 lat. Najczęstszym rodzajem potrzeb leczniczych było wykonanie wypełnienia. Wraz z wiekiem wzrastały potrzeby wykonania wypełnień obejmujących więcej niż 1 powierzchnię, leczenia miazgi oraz ekstrakcji zęba. Nie odnotowano wyraźnych różnic w potrzebach dzieci mieszkających w mieście i na wsi.
Podsumowanie. Zaniedbania lecznicze u dzieci najmłodszych powodują progresję choroby próchnicowej i występowanie powikłań wymagających natychmiastowego leczenia, często leczenia endodontycznego lub ekstrakcji zęba.
Abstract
Epidemiological studies conducted in Poland enable the assessment of oral health and treatment needs and dental care planning. Great interest in the treatment of caries characterizes the period of primary dentition.
The aim of the study was to analyze data obtained as part of the implementation of the program of the Minister of Health entitled: “Monitoring the oral health of the Polish population in the years 2016-2020”, which concerned the needs for the treatment of caries and its complications in children aged 3-7 years.
Material and method. Data from clinical examinations of 5,427 children (3,015 urban residents) in Poland in 2016-2019 were analyzed regarding the need for fillings of various sizes, endodontic treatment and tooth extraction, as well as the needs of preventive or routine treatment, quick and immediate/urgent – due to pain or infection. Statistical comparisons between urban and rural areas were performed using the chi-square test. The assumed significance level was < 0.05.
Results. No treatment needs occurred in 13.3-25.2% of children. The greatest increase in immediate treatment needs for pain or infections were observed in the age group of 3 to 5 years. The most common type of treatment need was filling. With age, the need for fillings increased, that covered more than one tooth surface rather than pulp treatment and tooth extraction. There were no significant differences in the needs of children living in cities and villages.
Summary. Neglecting treatment in the youngest children results in the progression of caries and the occurrence of complications requiring immediate endodontic treatment or extraction.
13-18 Praca naukowo-badawcza
Katarzyna Kolary-Siekierska, Bartosz Siekierski, Jarosław Miłoński
Współpraca stomatologa i laryngologa w leczeniu zmian zapalnych zatok szczękowych
Cooperation of dentist and otolaryngologist in the treatment of inflammatory lesions of the maxillary sinuses
Słowa kluczowe: zębopochodne zapalenie zatoki szczękowej, połączenie ustno-zatokowe, przetoka
Key words: odontogenic maxillary sinusitis, oro-sinus junction, fistula
Streszczenie
Wstęp. Etiologia zapalenia zatok przynosowych jest wieloczynnikowa. Wyróżnia się m.in. przyczyny bakteryjne, wirusowe, grzybicze, zębopochodne, a także uwarunkowane anatomicznie. Dolegliwości zgłaszane przez pacjenta powodują znaczny dyskomfort w życiu codziennym. Należą do nich: trudności w oddychaniu przez nos, nieżyt nosa, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, upośledzenie lub całkowita utrata węchu oraz ból w rzucie zatok. Uzupełnieniem danych z wywiadu lekarskiego i badania klinicznego są badania obrazowe w postaci tomografii komputerowej (CT) celowanej na nos i zatoki przynosowe.
Cel pracy. Celem pracy jest omówienie strategii postępowania leczniczego u pacjentów z zapaleniem zatok szczękowych, obejmującego współpracę lekarza laryngologa i dentysty.
Materiały i metody. Badanie objęło 50 pacjentów leczonych z powodu przewlekłego zapalenia zatok szczękowych. Zastosowano leczenie zgodne z European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps (EPOS 2020), leczenie endodontyczne, leczenie operacyjne.
Wyniki. U wszystkich pacjentów wdrożono leczenie zgodne z EPOS 2020, u 13 pacjentów przeprowadzono leczenie endodontyczne, u 2 pacjentów wdrożono leczenie chirurgiczne.
Wnioski. Leczenie farmakologiczne jest ważnym, pierwszym krokiem w leczeniu przewlekłego zapalenia zatok szczękowych. Diagnostyka CBCT jest niezbędna do prawidłowej oceny zmian okołowierzchołkowych i leczenia endodontycznego. Holistyczna opieka nad pacjentem z przewlekłym zapaleniem zatok szczękowych pozwala na wdrożenie odpowiedniej metody leczenia, o mniejszym ryzyku powikłań.
Abstract
Introduction. There are a lot of factors influence on sinusitis. There are distinguished, among others, bacterial, viral, fungal, odontogenic and anatomical causes. The patients reported symptoms which cause significant discomfort in everyday life. There are a problem with breathing through the nose, rhinitis, secretions flowing down the back of the throat, impaired or complete loss of smell, and discomfort or pain around sinus.
The aim of the research was to discuss the strategy of therapeutic management in patients with maxillary sinusitis, including cooperation between an ENT doctor and a dentist.
Materials and methods. The study included 50 patients treated for chronic maxillary sinusitis. Treatment was in accordance with the European Position Paper on Rhinosynusitis and Nasal Polyps (EPOS 2020), endodontic treatment, surgical treatment.
Results. All patients underwent treatment in accordance with EPOS 2020, 13 patients underwent endodontic treatment, and 2 patients underwent surgical treatment.
Conclusions. Pharmacological treatment is an important first step in the treatment of chronic maxillary sinusitis. CBCT diagnostics is essential for the correct assessment of periapical lesions and endodontic treatment. Holistic care of a patient with chronic maxillary sinusitis allows for the implementation of an appropriate method of treatment with a lower risk of complications.
19-25 Praca naukowo-badawcza
Małgorzata Wyszyńska-Pomian, Ewa Grabowska, Bernadetta Kałuża, Edward Franek, Renata Górska
Stan tkanek przyzębia a otyłość u pacjentów ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 2
The condition of the periodontal tissues and obesity among patients with type 2 diabetes
Słowa kluczowe: zapalenie przyzębia, świeżo rozpoznana cukrzyca typu 2, nadwaga, otyłość
Key words: periodontitis, newly diagnosed type 2 diabetes, overweight, obesity
Streszczenie
Wprowadzenie. Otyłość uważana jest za przewlekłą chorobę metaboliczną, predysponującą do występowania chorób współistniejących, w tym zapalenia przyzębia. Mechanizmy biologiczne leżące u podstaw korelacji otyłości z zapaleniem przyzębia nadal pozostają nie do końca jasne.
Materiał i metody. Grupę badaną stanowili pacjenci CSK MSWiA w Warszawie. Do badania włączono grupę 108 pacjentów ze świeżo rozpoznaną cukrzycą, maksymalnie do 3 miesięcy od rozpoznania. Z badania wyłączono osoby palące tytoń. Pacjenci zostali poddaniu badaniu periodontologicznemu oraz badaniu ogólnemu krwi tego samego dnia.
Wyniki. Stwierdzono zależność pomiędzy względną ilością tłuszczu gynoidalnego a średnim CAL, jednak po podziale pacjentów w zależności od płci zależność ta zniknęła, co sugeruje, że wynikała ze współzmienności rozkładu tkanki tłuszczowej i utraty tkanek przyzębia u kobiet i mężczyzn.
Wnioski. Nie wykazano znamiennych statystycznie korelacji pomiędzy stanem tkanek przyzębia a ilością i rozkładem tkanki tłuszczowej u pacjentów ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 2.
Abstract
Introduction. Obesity is considered a chronic metabolic disease, predisposing to the occurrence of comorbidities, including periodontitis. The biological mechanisms underlying the correlation between obesity and periodontitis remain unclear.
Materials and methods. A group of 108 patients with newly diagnosed type 2 diabetes, up to 3 months after diagnosis, were included in the study. Smokers were excluded from the study. The patients underwent a periodontal examination and a blood test on the same day.
Results. Only one relationship was found between the relative amount of gynoid fat and the mean CAL, but this relationship disappeared when the patients were stratified by sex, suggesting that it was due to the covariance of adipose tissue distribution and periodontal tissue loss in men and women.
Conclusions. There were no statistically significant correlations between the condition of periodontal tissues and the amount and distribution of adipose tissue in patients with newly diagnosed type 2 diabetes.
26-32 Praca kazuistyczna
Olga Petruszka, Paweł Aleksandrowicz, Kamila Burda, Joanna Wysokińska-Miszczuk
Implantacja z natychmiastowym obciążeniem wraz z kompensacyjną augmentacją tkanek twardych i miękkich w odcinku estetycznym – opis przypadku
Implant placement with immediate load and compacted augmentation on hard and soft tissues in aesthetic part of maxilla
Słowa kluczowe: Implantacja natychmiastowa, defekt kostny, obciążenie natychmiastowe, PRF
Key words: immediate implant placement, bone defect, immediate load, PRF
Streszczenie
Opis przypadku natychmiastowej implantacji w odcinku estetycznym w przypadku defektu blaszki wargowej. Protokół zabiegowy z symultaniczną augmentacją tkanek twardych i miękkich.
Abstract
Case report about immediate implant placement in aesthetic part of maxilla with labial bone defect. Treatment protocol from symultanic augmentation soft and hard tissues.
33-38 Praca przeglądowa
Monika Puzianowska-Kuźnicka, Alina Kuryłowicz
Krótki przegląd modyfikacji epigenetycznych w przewlekłym zapaleniu przyzębia
Short review of epigenetic modifications in chronic periodontitis
Słowa kluczowe: modyfikacje epigenetyczne, epigenom, zapalenie przyzębia
Key words: epigenetic modifications, epigenome, periodontitis
Streszczenie
Przewlekłe zapalenie przyzębia (periodontitis) jest chorobą wieloczynnikową, w patogenezie której biorą udział patologiczne modyfikacje epigenomu. Zmiany w ilości i aktywności białek modyfikujących epigenom skutkują zaburzeniami metylacji genomowego DNA, zmianami w potranslacyjnych modyfikacjach histonów oraz zmianami w ilościach miRNA. Modyfikacje epigenomu stanowią łącznik pomiędzy patologiczną florą bakteryjną jamy ustnej i innymi lokalnie działającymi czynnikami, jak np. dymem tytoniowym, a stanem zapalnym i przebiegiem periodontitis, jak również pomiędzy periodontitis i chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak cukrzyca. Zmiany epigenomu skutkują zmianą aktywności licznych genów, w tym genów kodujących białka odpowiedzi immunologicznej, pro- i antyzapalne cytokiny, białka macierzy pozakomórkowej oraz białka biorące udział w metabolizmie kostnym, przyczyniając się do progresji stanu zapalnego i destrukcji tkanek w przyzębiu. Poszczególne zmiany epigenomu, zwłaszcza te dotyczące miRNA i obecne nie tylko w tkankach przyzębia, ale i we krwi pacjenta, mają potencjał jako biomarkery przewlekłego zapalenia przyzębia. Co więcej, niektóre modyfikacje epigenetyczne mogą być w przyszłości celem terapeutycznym w tym schorzeniu, a największy potencjał w tym aspekcie mają inhibitory deacetylaz histonowych, które są już wykorzystywane w terapii innych chorób.
Abstract
Periodontitis is a multifactorial disease whose pathogenesis involves pathological modifications of the epigenome. Changes in the amount and activity of proteins modifying the epigenome result in disturbances in genomic DNA methylation, changes in post-translational histone modifications, and changes in the amounts of miRNAs. Modifications of the epigenome constitute a link between the pathological bacterial flora of the oral cavity and other locally acting factors, such as tobacco smoke, inflammation, and the course of periodontitis, as well as between periodontitis and systemic diseases such as diabetes. Changes in the epigenome result in changes in the activity of numerous genes, including genes encoding immune response proteins, pro- and anti-inflammatory cytokines, extracellular matrix proteins, and proteins involved in bone metabolism, contributing to the progression of inflammation and tissue destruction in the periodontium. Individual changes in the epigenome, especially those related to miRNAs, if present not only in periodontal tissues but also in the patient’s blood, have the potential as biomarkers of chronic periodontitis. Moreover, some epigenetic modifications may be a future therapeutic target for this disease, and histone deacetylase inhibitors, which are already used in the therapy of other diseases, have the greatest potential in this respect.
39-44 Praca przeglądowa
Anna Gawor, Adrian Kaczmarek, Krzysztof Zieliński, Jacek Żurek, Wojciech Niemczyk
Metody retrakcji dziąsła – przegląd piśmiennictwa
Methods of gingival retraction – literature review
Słowa kluczowe: protetyka stomatologiczna, retrakcja dziąsła, wyciski
Key words: dental prosthodontics, gingival retraction, impressions
Streszczenie
Artykuł prezentuje różnorodne metody retrakcji dziąseł w protetyce stomatologicznej, takie jak podejścia chemiczne, mechaniczne i chirurgiczne, włączając nowoczesne technologie. Osiągnięcie dokładnej i skutecznej retrakcji dziąseł stanowi kluczowy aspekt procedur pobierania wycisków, który rzutuje na skuteczność przyszłego leczenia. Metody chemiczne obejmują zastosowanie środków zwężających naczynia krwionośne, takich jak epinefryna, tetrahydrozolina i chlorek glinu. Metody mechaniczne wykorzystują materiały retencyjne lub nici retrakcyjne, a techniki chirurgiczne obejmują zabiegi nacięcia tkanki dziąsłowej. Nowatorskie podejścia, takie jak system Expasyl i Magic Foam Cord, prezentują alternatywy dla tradycyjnych nici retrakcyjnych, zapewniając efektywną i bezbolesną retrakcję. Techniki oparte na laserze, w tym lasery CO2 i Er:YAG, oferują precyzyjne przemieszczenie dziąseł. Wybór metody powinien uwzględniać czynniki indywidualne pacjenta i charakter kliniczny.
Abstract
The article presents diverse methods of gingival retraction in dental prosthodontics, encompassing chemical, mechanical, and surgical approaches, including modern technologies. Achieving accurate and effective gingival retraction is a pivotal aspect of impression-taking procedures, significantly influencing the efficacy of future treatments. Chemical methods involve the utilization of vasoconstrictive agents, such as epinephrine, tetrahydrozoline, and aluminum chloride. Mechanical methods utilize retentive materials or retraction cords, while surgical techniques encompass procedures involving gingival tissue incisions. Innovative approaches, like the Expasyl system and Magic Foam Cord, introduce alternatives to traditional retraction cords, providing efficient and painless retraction. Laser-based techniques, including CO2 and Er:YAG lasers, offer precise gingival displacement. The method selection should account for patient-specific factors and clinical context.
45-51 Praca przeglądowa
Marta Gruchała
Wykorzystanie badań MR, USG, CBCT w diagnostyce zaburzeń skroniowo-żuchwowych – przegląd piśmiennictwa
The application of MRI, USG, CBCT and OPG in diagnosing temporomandibular disorders – literature review
Słowa kluczowe: zaburzenia skroniowo-żuchwowe, MRI, CBCT, USG
Key words: temporomandibular disorders, MRI, CBCT, USG
Streszczenie
Diagnozowanie zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego opiera się głównie na badaniu podmiotowym oraz przedmiotowym pacjenta. Badania obrazowe są narzędziem ułatwiającym, a w niektórych przypadkach warunkującym prawidłowe diagnozowanie pacjenta. W poniższym artykule przedstawiono wybrane metody obrazowania pozwalające na dokładną diagnozę zaburzeń skroniowo-żuchwowych. Tomografia rezonansu magnetycznego (MRI) jest „złotym standardem” w przypadku obrazowania patologii krążka stawowego, pozwalając na równoczesną ocenę mięśni żucia, natomiast wykazuje ograniczenia w obrazowaniu struktur kostnych. Badanie ultrasonograficzne (USG), mimo ograniczeń w obrazowaniu przyśrodkowych części stawu, jest metodą rozważaną w przypadku podejrzenia dyslokacji krążka stawowego i obrazowaniu mięśni żucia. Tomografia wiązki stożkowej (CBCT) jako jedno z najłatwiej dostępnych badań charakteryzuje się nieporównywalną wartością diagnostyczną w przypadku nieprawidłowości kostnych stawu i choć nie jest wykorzystywana przy obrazowaniu tkanki mięśniowej czy krążka stawowego, zaburzenia kostne obrazowane w tej technice mogą pośrednio wskazywać na toczące się procesy patologiczne w innych strukturach stawu.
Abstract
Temporomadibular disorders (TMD) diagnosing is mainly based on patient’s history and physical examination. Imaging techniques facilitate and, in some cases, determine the correct diagnosis of the patient. This article presents selected methods of imaging which facilitate the process of TMD diagnosing. Magnetic resonance tomography (MRI) is a „gold standard” for imaging articular disc pathologies, allowing for simultaneous assessment of masticatory muscles, but has limitations in imaging bony structures. Ultrasound examination (USG), despite its limitations in imaging the medial part of the temporomandibular joint, is also a method considered in cases of suspected articular disc dislocation and muscle imaging. Cone beam computed tomography, as one of the easiest available tests, has an incomparable diagnostic value in case of bone abnormalities imaging, and although it is not used to image muscles or the articular disc, bone disorders imaged using this technique may indirectly indicate ongoing pathological processes in other joint structures.
52-58 Praca przeglądowa
Patryk Salachna, Natalia Winnik, Anna Zawilska
Wybielanie zębów żywych – aktualne metody
Teeth whitening of living teeth – current methods
Słowa kluczowe: wybielanie, rozjaśnianie, nadtlenek karbamidu, nadtlenek wodoru
Key words: bleaching, brightening, carbamide peroxide, hydrogen peroxide
Streszczenie
Wybielając zęby żywe, można posłużyć się szeroką gamą preparatów dostępnych na rynku, których substancją czynną jest najczęściej nadtlenek karbamidu lub nadtlenek wodoru w różnych stężeniach. Czas stosowania, jak i stężenie środka chemicznego uzależnione są od wybranego preparatu i od metody wybielania. Mechanizm wybielania oparty jest na dyfuzji pomiędzy cząsteczkami środka wybielającego a strukturą twardych tkanek zęba. W przypadku przekroczenia granicy wybielania zębów, substancja czynna przestaje wykazywać działanie terapeutyczne.
Abstract
In case of whitening live teeth, you can use a wide range of preparations available on the market, the active substance of which is usually carbamide peroxide or hydrogen peroxide in various concentrations. The time of use and the concentration of the chemical agent depend on the selected preparation and the method of whitening. The mechanism of whitening is based on the diffusion between the particles of the whitening agent and the structure of hard tooth tissues. If the tooth whitening limit is exceeded, the active substance ceases to have a therapeutic effect.
59-64 Praca przeglądowa
Jacek J. Pruszyński, Inga Włodarczyk-Pruszyńska, Irena Padzińska-Pruszyńska
Zdrowotna harmonia: związki między stylem życia, prewencją chorób i dobrostanem jamy ustnej
Harmony of Health: Unveiling the Interconnected Relationship between Lifestyle, Oral Well-being and Disease Prevention
Słowa kluczowe: medycyna stylu życia, choroby cywilizacyjne, zdrowie jamy ustnej, wyzwania systemowe
Key words: lifestyle medicine, lifestyle diseases, oral health, systemic challenges
Streszczenie
O wzajemnej relacji pomiędzy zdrowym stylem życia a zdrową jamą ustną świadczy coraz więcej dowodów, a czynniki stylu życia, które powodują zły stan zdrowia jamy ustnej, to na ogół te same czynniki, które odpowiadają za epidemię schorzeń określanych jako choroby cywilizacyjne. Niwelowanie skutków zanieczyszczenia środowiska, oparta na naukowych dowodach kontrola wagi, zdrowe jedzenie, ruch, rezygnacja z papierosów i innych używek przyczyniają się do utrzymania zdrowia jamy ustnej i pomagają w radzeniu sobie z niejedną jej patologią. Edukacja pacjenta o tych wzajemnych korelacjach wydaje się dzisiaj koniecznym elementem rzetelnej profilaktyki i skutecznej terapii stomatologicznej, ponieważ wskazane obszary nie powinny być traktowane osobno, gdyż wszystkie one mają istotny wpływ na organizm ludzki. Kompleksowe podejście, polegające między innymi na wykorzystaniu terapeutycznych możliwości codziennych nawyków skorygowanych w myśl zasad medycyny stylu życia może pozwolić na skuteczną pomoc pacjentowi.
Abstract
Understanding the connection between a healthy lifestyle and a healthy mouth is crucial for effective preventive care and dental treatment today. It’s vital to recognize that these areas should not be isolated, as they collectively influence overall body health. Taking a holistic approach, incorporating daily habits in line with Lifestyle Medicine principles, can prove to be a beneficial strategy for patients. Recent evidence highlights the link between maintaining a healthy lifestyle and oral well-being. The factors contributing to poor oral health often overlap with those causing lifestyle diseases. Addressing issues like environmental pollution, such as light pollution, managing body weight based on scientific evidence, adopting healthy eating habits, engaging in regular exercise, and quitting smoking and other stimulants not only contribute to oral health but also assist in managing associated problems.
65-68 Praca przeglądowa
Adam Skowron
Proto-kodeksy etyki lekarskiej: Statuta Moralia Collegii Regalis Medicorum Londinensium (1722)
Proto-codes of medical ethics: Statuta Moralia Collegii Regalis Medicorum Londinensium (1722)
Słowa kluczowe: etyka lekarska, historia etyki lekarskiej, nowożytność, kodeks etyki lekarskiej
Key words: medical ethics, history of medical ethics, modern age, the code of medical ethics
Streszczenie
W roku 1722 Królewskie Kolegium Lekarzy w Londynie wydało zbiór zasad dotyczących postępowania lekarzy, pt. Statuta Moralia Collegii Regalis Medicorum Londinensium. Dokument ten stanowi przykład proto-kodeksu etyki lekarskiej, a więc regulacji powstałej przed rokiem 1803, która swą strukturą oraz treścią przypomina nowożytne kodeksy etyki lekarskiej. Poniższy przekład jest pierwszym przekładem Statutów na język polski z oryginalnego języka łacińskiego.
Abstract
In 1722, the Royal College of Physicians of London issued a set of rules for the conduct of physicians, titled Statuta Moralia Collegii Regalis Medicorum Londinensium. The document is an example of a proto-code of medical ethics, i.e. a regulation written before 1803, which resembles modern codes of medical ethics in its structure and content. The following translation is the first translation of the Statutes into Polish from the original Latin.
